Συστήματα
Πως αναλύονται και πως καλούνται τα συστήματα
Μιας και αρχίζουμε να μπαίνουμε στα βαθιά, θα χρειαστεί υπομονή και επιμονή για την κατανόηση των παρακάτω. Είστε έτοιμοι;
Όλη η τακτική προετοιμασία δοκιμάζεται την ημέρα του αγώνα οπότε και θα φανεί υπό πραγματικές συνθήκες πόσο σωστός ήταν ο θεωρητικός σχεδιασμός. Στο χορτάρι η ουσιαστική δουλειά του quarterback ξεκινάει τη στιγμή που τελειώνει η φάση και το χρονόμετρο μετράει αντίστροφα για το επόμενο snap¹. Όλα αρχίζουν μέσα από τη κυκλική μάζωξη των επιτιθέμενων (huddle²), όπου ο quarterback ανακοινώνει στους συμπαίκτες του το σύστημα που του μετέφεραν οι προπονητές μέσω ενδοεπικοινωνίας³. Τη σήμερον ημέρα ελάχιστοι quarterbacks παίρνουν αυτόνομες αποφάσεις για τα συστήματα εν ώρα αγώνα.
Αν δείτε τον quarterback να κοιτάει προς τον πάγκο, δεν το κάνει για να μάθει το επόμενο σύστημα αλλά για να δει ποιος παίκτης μπήκε στον αγωνιστικό χώρο. Σε ένα ρόστερ 46 ατόμων, οι αλλαγές στο American Football είναι αδιάκοπες (τόσο συχνές που οι κάμερες σπανίως εστιάζουν πάνω τους) και υπάρχει άνθρωπος του προπονητικού επιτελείου που έχει την ευθύνη να βάζει μέσα τους κατάλληλους παίκτες για κάθε φάση. Είναι αρμοδιότητα του quarterback να το επιβεβαιώσει και να έχει το νου του ποια ακριβώς ήταν η αλλαγή. Για παράδειγμα μπορεί ο βασικός tight end να τραυματίστηκε σε προηγούμενη φάση και να μην είναι ακόμα έτοιμος να ξαναμπεί. Τότε ο quarterback πιθανώς να ρωτήσει τον αναπληρωματικό tight end αν γνωρίζει τι πρέπει να κάνει και θα υπάρξουν φορές που θα αναγκαστεί να δώσει επιτόπου οδηγίες στο συμπαίκτη του, αν ο τελευταίος δεν είναι προετοιμασμένος για το επόμενο σύστημα.
Άλλη μια ενδιαφέρουσα πτυχή αφορά στο πως καλούνται τα ίδια τα συστήματα, αφού οι ορολογίες πάντα ιντριγκάρουν τους φίλους του αθλήματος. Πιθανώς παρακολουθώντας έναν αγώνα να έχετε δει τον quarterback να συμβουλεύεται σημειώσεις από ένα χαρτί στον καρπό του κατά τη διάρκεια του huddle. Κάτι σαν αυτό:
Τώρα πια μάλλον έχετε αρχίσει να κατανοείτε καλύτερα γιατί η δουλειά του quarterback είναι η δυσκολότερη σε οποιοδήποτε άθλημα. Όχι μόνο πρέπει να γνωρίζει σε βάθος όλα αυτά τα συστήματα, πρέπει να μπορεί να τα εξηγήσει και στους συμπαίκτες του εν ώρα αγώνα αν χρειαστεί. Ή να αποφασίσει μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα αν το επόμενο σύστημα έχει ελπίδες επιτυχίες απέναντι στο σχηματισμό της άμυνας. Παραδοσιακά το ετήσιο playbook μιας ομάδας μπορεί έχει γύρω στα 300 και πλέον συστήματα (ανάλογα με τον τρόπο διαχωρισμού τους), ωστόσο σε κάθε αγώνα εφαρμόζονται “μόνο” 60-80 από αυτά. Επιπλέον κάθε προπονητής μπορεί να χρησιμοποιεί δικές του ορολογίες που αλλάζουν από ομάδα σε ομάδα και, σε κάποιο ποσοστό, από χρονιά σε χρονιά. Πρακτικά πρόκειται για μια καινούρια γλώσσα γεμάτη κωδικοποιήσεις και συνθηματικά, την οποία ο κάθε παίκτης πρέπει να γνωρίζει τόσο καλά όσο και τη μητρική του. Σκεφτείτε λοιπόν πόσος κόπος και χρόνος χρειάζονται για την εκ νέου εκμάθηση κάθε φορά που αντικαθίσταται ο προπονητής μιας ομάδας ή που κάποιος παίκτης παίρνει μεταγραφή σε άλλο οργανισμό. Κατά την καλοκαιρινή προετοιμασία των ομάδων υπάρχει ειδική διαδικασία για την εμπέδωση των συστημάτων, ονομάζεται “play install”. Όποιος νομίζει ότι οι παίκτες του American Football είναι απλώς μερικοί γυμνασμένοι τύποι μέτριας ευφυίας που αλληλοσπρώχνονται αλύπητα, μάλλον θα πρέπει να το ξανασκεφτεί.
Πάμε να δούμε πως αναλύεται η φρασεολογία ενός συστήματος. Για το παράδειγμά μας θα μελετήσουμε βήμα προς βήμα το “I Weak Right Boot Right 819 Fullback Opposite”. Σίγουρα αναρωτιέστε τι σημαίνει η κάθε λέξη, οπότε πάρτε μια βαθιά ανάσα και συνεχίστε την ανάγνωση, τα πάντα θα εξηγηθούν διεξοδικά. Στο τέλος πιθανώς θα συμφωνήσετε με όσους ισχυρίζονται ότι το American Football έχει πολλές ομοιότητες με το σκάκι.
Κατά πρώτον ένα σύστημα αναφέρει τη διάταξη της ομάδας και ορίζει που πρέπει να σταθεί ο καθένας. Εφόσον η επίθεση αποτελείται από έντεκα παίκτες και οι έξι από αυτούς είναι σταθεροί (quarterback, center, δύο guards, δύο tackles), απομένουν πέντε παίκτες με τρεις πιθανούς και συχνά εναλλασσόμενους ρόλους (running back, tight end, wide receiver). Συνεπώς για να ορίσουμε τη διάταξη, αρκεί να γνωρίζουμε τον αριθμό των παικτών με τους δύο πρώτους ρόλους (RB, TE). Έστω ότι επιλέγεται στοίχιση “21” (δύο backs, ένας tight end και άρα δύο receivers) με σύστημα το “I Weak Right”. Τι σημαίνει αυτό; Ας το εξηγήσουμε αναλυτικά:
- Το “Ι” πρακτικά λέει στον tailback ότι πρέπει να σταθεί 6,5 γιάρδες πίσω από τον quarterback. Προέρχεται από το “I formation”, έναν από τους πλέον δημοφιλείς τύπους στοίχισης (ένας άλλος είναι ο “T formation”).
- Το “Weak” σημαίνει ότι ο fullback πρέπει να σταθεί αντιδιαμετρικά του tight end, πίσω από το κενό της αδύνατης πλευράς ανάμεσα στον guard και τον tackle (δηλαδή το κενό B της weak side, περισσότερα για τα κενά παρακάτω).
- Το “Right” σημαίνει οτι ο tight end θα σταθεί στη δεξιά μεριά.
Όταν υπάρχει μόνο ένας tight end μέσα στον αγωνιστικό χώρο, ο Χ receiver (που κινείται στην αριστερή πλάγια γραμμή) θα λειτουργήσει ως split end στη weak side συγκλίνοντας προς τα μέσα, ενώ ο Z receiver (δεξιά πλάγια γραμμή) θα πάρει θέση ως flanker στη μεριά του tight end. Το αποτέλεσμα είναι ότι χρησιμοποιώντας τρεις απλές λέξεις (“I Weak Right”) πέντε παίκτες καταλαβαίνουν που ακριβώς πρέπει να σταθούν.
Στη συνέχεια το σύστημα υπαγορεύει αν θα ακολουθήσει run ή πάσα⁴. Στην περίπτωση του run, θα οριστεί το κενό που θα εστιάσει όλη η επίθεση ώστε να δημιουργηθεί μια τρόπον τινά σφήνα, να διασπαστεί η άμυνα και να περάσει ανάμεσα ο running back με την μπάλα. Στο παραδοσιακό σύστημα αρίθμησης, τα κενά στη δεξιά μεριά είναι ζυγά ενώ αυτά στην αριστερή είναι μονά. Οι αριθμοί αυξάνουν καθώς κινούμαστε προς τις πλάγιες γραμμές, το οποίο στην πράξη σημαίνει ότι το κενό ανάμεσα στο center και στον αριστερό guard είναι το 1, αυτό ανάμεσα στον αριστερό guard και τον αριστερό tackle είναι το 3, ανάμεσα στο center και το δεξιό guard είναι το 2 και ούτω καθεξής. Τα κενά (είτε σαν γράμματα είτε σαν αριθμοί) φαίνονται στο παρακάτω σχήμα:
Επιπρόσθετα κάθε επιθετικός στα μετόπισθεν (backfield) έχει τη δική του αρίθμηση: ο quarterback είναι το 1, ο tailback είναι το 2, ο fullback το 3. Ένα σύστημα με ονομασία “25 Zone” σημαίνει ότι ο tailback (2) θα πρέπει να επιτεθεί στο κενό νούμερο 5 (εξωτερικά του αριστερού tackle).
Η ίδια η ονομασία του συστήματος περιέχει επίσης τις πληροφορίες για τη διαδρομή που πρέπει να ακολουθήσουν οι receivers, δηλαδή την κατεύθυνση και τον τρόπο όπου πρέπει να “κόψουν”. Όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα σε κάθε διαδρομή αντιστοιχεί ένα νούμερο. Ο quarterback θα καλέσει τη διαδρομή του receiver από αριστερά προς τα δεξιά σύμφωνα με τη διάταξη της ομάδας. Συνεπώς ένα σύστημα με όνομα “I Weak Right 819” σημαίνει ότι ο Χ receiver θα τρέξει τη διαδρομή #8 (post), ο Y receiver (σε αυτή την περίπτωση ο tight end) θα τρέξει στο #1 (quick out) ενώ ο Z θα εκτελέσει το #9 (fly ή fade).
Σε ένα σύστημα όπου τρεις receivers εκτελούν ισάριθμες διαφορετικές κινήσεις, ο quarterback θα πρέπει να τις παρακολουθεί όλες ταυτόχρονα ώστε να αποφασίσει ποια είναι η καλύτερη δυνατή πάσα. Την ίδια ώρα τουλάχιστον τέσσερις αμυντικοί συνολικού βάρους μισού τόνου έρχονται κατά πάνω του φιλοδοξώντας να τον ισοπεδώσουν. Μέσος χρόνος για την απόφαση: δύο με τρία δευτερόλεπτα.
Αν σε αυτό το μοτίβο προστεθεί και ο running back, τότε η διαδρομή του θα δηλωθεί λεκτικά αντί αριθμητικά. Αν δηλαδή θέλουμε ο fullback να περάσει μέσα από τη γραμμή των επιθετικών και να κατευθυνθεί αντίθετα της αρχικής του θέσης, το σύστημα θα είναι το “I Weak Right 819 Fullback Opposite”. Στην εξίσωση μπορεί επίσης να μπει και το ενδεχόμενο ο quarterback να προσποιηθεί ότι θα δώσει την μπάλα στον running back αλλά τελικά να την κρατήσει και να τρέξει προς τη δεξιά πλάγια γραμμή. Αυτή η κομπίνα ονομάζεται bootleg play, οπότε τελικά έχουμε το σύστημα “I Weak Right Boot Right 819 Fullback Opposite” που ανακεφαλαιώνεται στο παρακάτω σχήμα :
- Το “Ι” σημαίνει ότι ο tailback (RB) θα σταθεί 6,5 γιάρδες πίσω από τον quarterback (QB). Το “Weak” σημαίνει ότι ο fullback (FB) θα σταθεί αντιδιαμετρικά του tight end, πίσω από το κενό B της weak side (δηλαδή πίσω από τον αριστερό guard και τον tackle). Το “Right” σημαίνει ότι ο tight end (Υ) θα σταθεί στη δεξιά μεριά. Ο Z receiver θα παραμείνει στη strong side ενώ ο X receiver στην αδύνατη πλευρά.
- Το “Boot Right” δίνει στους μπροστινούς επιθετικούς (δηλαδή τους linemen⁵) να καταλάβουν ότι ο quarterback θα κινηθεί προς τα δεξιά.
- Το 819 καθοδηγεί τους receivers από δεξιά προς τα αριστερά: ο Χ receiver θα τρέξει τη διαδρομή #8 (post), ο Y receiver (εδώ ο tight end) θα τρέξει στο #1 (quick out) ενώ ο Z θα εκτελέσει το #9 (fly).
- Το “Fullback Opposite” σημαίνει ότι ο fullback θα περάσει μέσα από τη γραμμή των επιθετικών και θα κατευθυνθεί αντίθετα της αρχικής του θέσης.
Ας κάνουμε τώρα την εξής άσκηση για να εφαρμόσουμε όσα μόλις μάθαμε: έστω ότι θέλουμε ο split end (δηλαδή ο wide receiver που παίζει στην αδύνατη πλευρά) να τρέξει ένα corner pattern (διαδρομή #7), ο tight end να τρέξει ένα curl προς το κέντρο του γηπέδου (διαδρομή #6), ο Ζ receiver να τρέξει ένα post (διαδρομή #8) και ο tailback να επιλέξει διαδρομή swing. Πως θα ονομάζατε αυτό το σύστημα; Μα φυσικά “768 Tailback Swing”. Φαίνεται πως σιγά σιγά αρχίζουμε να παίρνουμε το κολάι.
Όμως τα παραπάνω ισχύουν μόνο για τις ονομασίες που χρησιμοποιούνται από την προπονητική σχολή της Ανατολικής Ακτής των ΗΠΑ. Η ορολογία της Επίθεσης της Δυτικής Ακτής⁶ είναι διαφορετική, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στο passing game. Εκεί οι προπονητές προτιμούν να αναφέρονται σε κάθε διαδρομή ονομαστικά και όχι αριθμητικά. Αυτό σημαίνει ότι το προαναφερθέν σύστημα θα μεταφραζόταν σε “I Weak Right X Fly Y Stop Z Curl Fullback Free”. Δεν συμφωνούν όμως όλοι με αυτή τη μέθοδο, αφού πολλοί πιστεύουν ότι η παραπάνω φρασεολογία και η ξερή απομνημόνευσή της μπορεί να δυσκολέψει αρκετά τους νέους και άπειρους quarterbacks. Οι πολλές λέξεις δημιουργούν μεγάλη πιθανότητα για κάποιο λάθος και η αντιπρόταση είναι πως ο μικρότερος αριθμός λέξεων μπορεί να μεταφέρει καλύτερα το μήνυμα στο μέγιστο αριθμό ανθρώπων.
Ο Jon Gruden (νυν head coach των Oakland Raiders) συνηθίζει να χρησιμοποιεί περίπλοκη φρασεολογία στα συστήματά του. Όπως είδαμε πολλοί προπονητές προτιμούν να αναφέρονται στις διαδρομές με αριθμούς, για παράδειγμα το “939” σε διάταξη Ι είναι οι διαδρομές #9, #3 και #9 και η κάθε μία αντιστοιχεί στον παίκτη που συμμετέχει σε αυτή. Ο Gruden όμως θα ονόμαζε το ίδιο σύστημα “Shift to I, Z Motion, Strong Curl, Flat Swing”.
Κατά τη γνώμη ορισμένων τέτοιες ορολογίες είναι εύκολο να προκαλέσουν προβλήματα. Ιδανικά οι παίκτες μιας ομάδας χρειάζονται απλώς να ακούσουν ποιο σύστημα έχει επιλεγεί για την επόμενη φάση, να διαλυθούν από το huddle και να λάβουν τις θέσεις τους με 10-15 δευτερόλεπτα να απομένουν στο ρολόι της επίθεσης, ώστε ο quarterback να έχει χρόνο να διαβάσει την αντίπαλη άμυνα, να αποφασίσει αν χρειάζεται να αλλάξει κάτι και να το επικοινωνήσει σε όλους τους συμπαίκτες του. Αυτός είναι ένας από τους λόγους που ο Gruden πάντα προτιμούσε βετεράνους quarterbacks. Για παράδειγμα όταν κέρδισε το Super Bowl XXXVII το 2003 με τους Tampa Bay Buccaneers, ο quarterback ήταν ο 35χρονος Brad Johnson, μόλις πέντε χρόνια μικρότερος του Gruden. Εφόσον αυτό το περίπλοκο λεξιλόγιο απαιτεί κάποιον που να μπορεί να το χειριστεί αλλά και να το εφαρμόσει, είναι αναμενόμενο οι νεότεροι σε ηλικία παίκτες να αντιμετωπίζουν αρκετές προφανείς δυσκολίες. Αυτός ήταν ένας σημαντικός λόγος που ο Gruden δεν μπόρεσε τελικά να εξελίξει κανένα νέο και άπειρο quarterback κατά τη θητεία του στους Buccaneers.
Επόμενο: Πριν το snap (μέρος 1ο): διαβάζοντας τις φάσεις
¹ Snap: Είναι η αρχική πάσα με την οποία ξεκινάει κάθε επιθετική προσπάθεια. Εκτελείται βάσει ενός προαποφασισμένου μετρήματος που έχει ανακοινώσει ο quarterback στην ομάδα του (π.χ. όταν φωνάξει τρεις φορές “hut”). Τυπικά ο center δίνει την μπάλα ανάμεσα από τα πόδια του και προς τα πίσω, είτε πετώντας τη σε μια απόσταση λίγων μέτρων είτε δίνοντάς τη χέρι με χέρι. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων ο αποδέκτης είναι ο quarterback. Παλιότερα αφθονούσαν συστήματα τύπου unbalanced single wing όπου αποδέκτης της πάσας ήταν κυρίως κάποιος tailback, ωστόσο αυτά έχουν εκλείψει εδώ και αρκετές δεκαετίες και τέτοιες φάσεις πλέον σπανίζουν.
² Huddle: Η κυκλική συγκέντρωση των έντεκα επιθετικών πριν το snap, ώστε ο quarterback να τους ανακοινώσει ποιο σύστημα θα εκτελεστεί στην επόμενη προσπάθεια καθώς και το μέτρημα για το snap. Το huddle πρακτικά αποσκοπεί στο να μην ακούσει η αντίπαλη ομάδα το σύστημα και παράλληλα να απομονωθεί ο θόρυβος από τις κερκίδες ώστε να καταλάβουν καλύτερα όλοι οι επιθετικοί τι πρέπει να κάνουν. Αν το χρονόμετρο τρέχει και ο χρόνος πιέζει (κυρίως προς το τέλος του ημιχρόνου ή του αγώνα), η επιτιθέμενη ομάδα πιθανώς να μην μαζευτεί σε huddle. Τέτοια σενάρια έχουν δουλευτεί διεξοδικά κατά την προπόνηση, ώστε να ξέρουν όλοι τι πρέπει να κάνουν ακόμα και χωρίς huddle. Επίσης η άμυνα συγκεντρώνεται συνήθως σε ένα πολύ χαλαρό huddle, αφού απλώς αντιδρά στον τελικό σχηματισμό της επίθεσης πριν το snap.
³ Ενδοεπικοινωνία: Δεν είναι αμφίδρομη καθώς μόνο οι προπονητές (τυπικά ο head coach, ο offensive coordinator, ο quarterback coach και ο offensive line coach) μπορούν να μιλήσουν προς τον quarterback αλλά ο τελευταίος δεν μπορεί να τους απαντήσει. Επίσης η επικοινωνία διακόπτεται αυτόματα 15 δευτερόλεπτα πριν τη λήξη του χρόνου της επίθεσης. Οι προπονητές μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους καθ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα σε διαφορετικές συχνότητες, πάντα κρυπτογραφημένες. Παρόμοιο σύστημα έχει συνήθως και ο middle linebacker για να επικοινωνούν μαζί του οι προπονητές της άμυνας.
⁴ Running και passing game: Στο American Football υπάρχουν δύο βασικά συστήματα επίθεσης. Είτε ο quarterback θα δώσει την μπάλα χέρι με χέρι σε κάποιο running back οπότε και θα έχουμε running play (ή rushing, πρακτικά είναι το ίδιο πράγμα), είτε θα δώσει μακρινή πάσα προς τα εμπρός (passing play). Στα running plays ο αντικειμενικός σκοπός συχνά είναι να κερδηθούν λίγες γιάρδες (πιθανώς λιγότερες από πέντε) ώστε τα επόμενα συστήματα να έχουν ευκολότερο έργο για την ανανέωση του down. Στη σύγχρονη εποχή του NFL οι κανονισμοί ευνοούν τα passing plays, συνεπώς οι περισσότερες ομάδες τα προτιμούν έναντι των running σε αναλογίες που μπορεί να φτάσουν το 70-30 (αν και πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις). Παλιότερα το running game ήταν ο κανόνας.
⁵ Linemen: Οι παίκτες που βρίσκονται πλησιέστερα στην ουδέτερη ζώνη της μπάλας ακριβώς πριν γίνει το snap. Στέκονται εκατέρωθεν της νοητής γραμμής που χωρίζει τις δύο ομάδες (line of scrimmage) και ανήκουν στην offensive ή την defensive line. Ξεχωρίζουν όχι μόνο από τον ιδιαίτερα ογκώδη σωματότυπό τους, αλλά και από τη γονατιστή στάση του σώματος (three-point stance). Στις περισσότερες περιπτώσεις είναι πέντε επιθετικοί και τέσσερις αμυντικοί αλλά υπάρχουν και εξαιρέσεις ανάλογα με το εκάστοτε σύστημα.
⁶ Επίθεση της Δυτικής Ακτής: Τύπος επίθεσης που έφερε επανάσταση στο άθλημα. Το κύριο χαρακτηριστικό της είναι ότι δίνει μεγαλύτερη έμφαση στο passing παρά στο running game. Αν και υπάρχουν διάφορες απόψεις ως προς το πότε και από ποιόν επινοήθηκε, με τη σημερινή της ονομασία έγινε ευρέως γνωστή από το θρυλικό προπονητή Bill Walsh στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ένα μεγάλο μέρος του σημερινού παιχνιδιού βασίζεται σε αυτόν τον τύπο επίθεσης με γνώρισμα τις μακρινές και συχνά θεαματικές πάσες (ή τα αντίστοιχα θεαματικά κλεψίματα της άμυνας αν η πάσα αποτύχει).